Тематический классный час «Я – грамадзянiн Беларусi!»
Мэты урока:
садзейнічаць выхаванню любові да роднага краю, яго мінулага, цяперашняга і будучага;
развіваць мысленне і пазнавальную актыўнасць, камунікатыўныя здольнасці вучняў.
Афармленне:
урок праводзіцца ў школьным музеі, на сцяне вісіць карта Беларусі.
На карце вялікага свету
Яна – як зялёны лісток.
Сасмяглая песня лета,
Жывое вады глыток!
Адвечная калыханка,
Душы запаветны куток,
Трапеча гарачым ранкам
На дрэве нястомны лісток.
А ў навальніцу б’ецца,
Нябачным паміж лісця,
Як роднае матчына сэрца,
Што мне даражэй жыцця.
В. Вітка
Ход урока
Настаўнік 1: Наш родны беларускі край прыгожы і па-свойму адметны на поўначы і на поўдні, на ўсходзе і на захадзе: там, дзе цячэ Дзвіна, у якую па-паўночнаму задумліва глядзяцца елкі і сосны, і пятляе між палёў Бярэзіна; дзе струменіць, набіраючыся сілы, Нёман і шырыцца, выбіраючыся з балот Прыпяць, дзе гамоніць з высокімі берагамі Дняпро і трэцца хвалямі аб лодкі паўднёва-ласкавы Сож...
Белавежская пушча і Браслаўскія азёры, Палессе і Свіцязь, Налібокі і Нарач, Бярэзінскі запаведнік і маленькая рэчка Проня — усё гэта наш родны край, наша спадчына, якая аднойчы і назаўсёды даецца кожнаму чалавеку разам з жыццём.
Настаўнік 2: А вось М.Гамолка, беларускі пісьменнік, бачыць наш край вось якім: “Беларусь! Зямля нашых дзядоў і прадзедаў! Мы ганарымся табою, мы любім цябе бясконца. Хораша разляглася ты, наша зямля, на ўлонні старажытнай маці-планеты. І абрысы твае на дзіва сімвалічныя і высокародныя: яны нагадваюць на картах мужную добрую чалавечую далонь. Бяры ж у гэтую працавітую далонь свае багацці і здабыткі, вышэй іх падымай над светам, хай ведаюць людзі ўсіх кантынентаў пра Беларусь!
Настаўнік 1: А зараз паглядзім, што вы ведаеце пра Беларусь?
Віктарына
- Як называюцца людзі, ад якіх мы вядзём свае паходжанне. (Продкі)
- Пералічыце абласныя гарады нашай рэспублікі. (Мінск, Брэст, Віцебск, Гомель, Гродна, Магілёў)
- Пералічыце краіны , з якімі мяжуе Беларусь. (Расія, Украіна, Польшча, Літва, Латвія)
- Каго называюць беларускім першадрукаром? (Францішка Скарыну)
- Каго называюць нябеснай заступніцай зямлі беларускай? (Еўфрасінню Полацкую)
- Што называюць «беларускім морам»? (возера Нарач)
- Як называецца нацыянальны парк, які ў мінулым годзе адзначыў юбілей?(Нацыянальны парк «Белавежская Пушча»
Настаўнік 2: Галоўны скарб нашай краіны — ЛЮДЗI! Яныўслаўляюць сваю зямлю, нясуць у свет добрае iмя беларусаў. А я зараз праверу, як вы валодаеце народнай мудрасцю?
Гульня “Знайдзіце пару” (прыказкі і прымаўкі падзяляюцца на часткі і раздаюцца вучням). Неабходна скласці прыказку (прымаўку).
- Няма смачнейшае вадзіцы, (як з роднай крыніцы).
- Усякай птушцы сваё (гняздо міла).
- Роднаму зямелька, як (зморанаму — пасцелька).
- На чужыне і (камар загіне).
- Кожная сасна свайму (бору песню пяе).
- Родная зямля мякчэй (чужой пярыны).
- Бацькоў не цурайся, а (ад Радзімы не адракайся).
- З роднага боку і (варона мілая).
- Шануй людзей, то (і цябе пашануюць).
- Бацькоўскае слова (дарэмна не гаворыцца).
Завочная экскурсія па мясцінах Беларусі (праводзяць вучні)
Настаўнік 1: Ці задумваліся вы, які ён, беларус?... Што гэта за народ? Беларус якраз адрозніваецца шчодрасцю, заўсёднай гатоўнасцю прыйсці на дапамогу ў бядзе. Калі раней у каго на вёсцы здараўся пажар – усе талакою за пару дзён ставілі пагарэльцу новую хату, дзялілася з ім жытам. Потым з кожнай хаты неслі рэчы: хто посцілку, хто палатно, хто гаршкі. Лёс нам даў мірны характар, чулае сэрца, шчырую душу, бязмерную шчодрасць і гасціннасць. І сёння перад вамі гасцінна адчыніў дзверы наш школьны музей.
Падрыхтаваныя вучні расказваюць пра экспанаты музея:
Вучань 1: Верацяно
Верацяно – прыстасаванне для ручнога прадзення, адно з найстаражытнейшых сродкаў вытворчасці. Драўляная точаная палачка, адцягнутая ў лязо да верхняга канца і патоўшчаная да ніжняга.
Верацяно, а таксама калаўрот і ўсе дзеянні, звязаныя з прадзеннем і шыццём, з`яўляюцца сімваламі жыцця і бесперапыннасці часу, такім чынам, яны суадносяцца з месяцам - знакам, якія выказваюць пераходнасць жыцця. Таму бажаства, які ўвасабляе характарыстыкі месяца, землі або расліннасці, звычайна адлюстроўваюцца з дапамогай верацяна ці калаўрота. Сімволіка верацяна звязваецца з сімволікай прадзення ў цэлым. Верацяно выступае ў якасці атрыбуту жаночых бажаствоў, звязаных з лёсам і смерцю.
Вучань 2: Куфар
Размаляваныя скрыні («куфры») былі не толькі упрыгожваннем дома. Іх набывалі задоўга да вяселля дачкі - кожнай дачцэ па куфры. І за час падрыхтоўкі да замужжа кожная павінна была напоўніць яго пасагам, у які ўваходзіла ў першую чаргу разнастайнае рукадзелле – тканіны, вышытае, вязанне, плеценае. Падчас вясельных цырымоній куфар пакрывалі аўчыны і саджалі на яго нявесту, каб жыццё ў маладых была шчаслівае і нябеднае. Затым куфар ўрачыста выносілі і везлі па вёсцы ўсім напаказ. Нездарма ўпрыгожванню куфра надавалі вялікую ўвагу.
У розных мясцовасцях Беларусі выпрацаваліся свае прыёмы дэкорукуфраў. Спачатку іх проста фарбавалі алейнай фарбай: зялёнай, блакітнай, чорнай. Многія майстры рабілі металічную дэкаратыўную акоўку. Іншыя аддавалі перавагу роспісу.
Вучань 3: Ручнік
Ручнік - гэта дэкаратыўнае палатно з даматканага палатна, расшытае рознымі ўзорамі і арнаментам.
Ручнік вырабляецца з ільнянога ці канаплянага палатна шырынёй 30-40 сантыметраў і ад 3 і больш метраў даўжынёй. Для ўпрыгожвання ручніка ўжываюць вышыўку, карункі, стужкі.
Вышыты ручнік – сімвалічная рэч. Яна суправаджае чалавека ў самыя адказныя моманты яго жыцця – нараджэнне, хрэсьбіны, вяселле ... Птушкі на вясельных ручніках – сімвал любві, дабра і шчасця. Чырвоны колер – колер сонца, цяпла і прыгажосці. А доўгае, часам да двух з паловай і трох метраў, адбеленае палатно сімвалізуе дарогу. Ад вышытых рэчаў вее таямнічай сілай.
Вучань 4: Калаўрот
Калаўрот – самапрадка, прылада для механізаванага прадзення лену і воўны ў хатніх умовах. На Беларусі вядомы два тыпы : калаўрот-стаяк і калаўрот-ляжак. Абодва тыпы маюць аднолькавыя рабочыя часткі : кола, педаль (шатун, ківач), якой кола прыводзіцца ў рух, і прадзільны апарат. Апошні складаецца са стрыжня і размешчанай на ім шпулькі для намотвання пражы і маленькіх калесікаў, злучаных пры дапамозе шнуроў з вялікім колам.У калаўроце-стаяку кола знаходзіцца паміждзвюма вертыкальнымі стойкамі пад прадзільным апаратам, у калаўроце-лежаку – з боку ад прадзільнага апарата.
Вучань 5: Прасніца
Прасніца – драўляная прылада, прызначаная для прадзення воўны, льняной ці пяньковай кудзелі; складаецца з дзвюх частак (дошчачкі і стрыжня), замацаваных пад прамым вуглом. У Беларусі былі пашыраны лапатападобныя, якія аздабляліся разьбой, выпілоўкай.Тэхналогія прадзення такая: да прасніцы прывязвалі кужаль або воўну, ставілі на лаву, на дзяржанне прасніцы садзілася жанчына і, верцячы рукой верацяно, прала ніткі.
Вучань 6: Лапці
Лапці – нізкi абутак, распаўсюджаны ў даўніну, але, тым не менш, быўу шырокім ўжыванні ў сельскай мясцовасці да 1930-х. Плялі здраўлянага лыка (ліпы, вязаў), бяросты або пянькі. Для трываласціпадэшву падпляталі лазой, лыкам, вяроўкай ці падшывалі скурай.Лапаць прывязваўся да нагі шнуркамі, скручанымі з таго ж лыка, зякога вырабляліся і самі лапці.
Чытае вучань:
Да апошняй бярозкі…
Ты такі ненаглядны –
Мой радзімы куточак зямлі.
Ты такі ненаглядны –
Край, дзе крылы ўзнімаюць буслы,
Дзе асколачкам неба
Васілек у мірным поле цвіце
І ля кожнай хацінкі
Прыгажуня бярозка расце,
Край азераў глыбокіх
І чаромхавых белых завей,
Ідэалаў высокіх
Працавітых і шчырых людзей
Тут з адкрытай душою
Запрашаюць часцей у свой дом.
Тут накормяць, напояць,
Абагрэюць сардэчным цяплом.
Я.Жабко
На фоне беларускай музыкі гучыць легенда з нарыса «Зямля пад белымі крыламі» Уладзіміра Караткевіча:
Настаўнік 2: “Бог дзяліў між народамі землі. Адным – тое, другім – тое. Прыйшлі беларусы… Вельмі ж пану Богу спадабаліся. Ен і пачаў нас надзяляць: “Рэкі даю вам поўныя, пушчы – нямераныя, азеры – нялічаныя… Зажэрціся на багатай зямлі не дам, каб былі ўвішныя, кемлівыя, але і голаду ў вас ніколі не будзе. Наадварот, у голад людзі будуць да вас прыходзіць. Не ўродзіць бульба, то ўродзіць жыта ці яшчэ нешта. А яшчэ звяры і дзічына ў пушчах чародамі, рыбы ў рэках – касякамі, пчолы ў вуллях – мільенамі. А травы – як чай. Не будзе голаду. Жанчыны ў вас будуць прыгожыя, дзеці – дужыя, сады – багатыя, грыбоў ды ягад – заваліся. Людзі вы будзеце таленавітыя, на музыку, песні, вершы – здатныя. І будзеце вы жыць ды жыць..”